“Herri batek duen edo nahi duen jendarte mota eredu energetikoarekin erabat lotuta dago”
Egungo klima‑aldaketaren eta energia-pobreziaren testuinguruan, beharrezkoa da energia sorkuntza eta kontsumo eredu berrietarantz bidea egitea. Energia arloko ekintzak aspalditik sustatu dira Hernanin, bereziki 2005etik aurrera Udalsarea 21 jasangarritasun plangintzaren baitan.
Hala ere, eraldaketa sakonagoa egiteko, Hernanik 2017an abiatu zuen energiari buruzko plangintza propioa. Oinarri hartuta 2017an amaitutako Diagnosia, Hernaniko Energia Jasangarriaren Ekintza Planak 85 neurri jaso ditu, 2017 eta 2030 bitartean energia trantsizioa egiteko. Labur esanda, 3 helburu lortu nahi dira: energia eskaera murriztea, energia berriztagarrien erabilera areagotzea, eta, horrela, berotegi efektuko gasen isurketa gutxitzea.
Energia Planeko neurriek Udalari eragiten diote, baina baita herriari orokorrean ere. Izan ere, herriko kontsumoaren portzentai txiki bat besterik ez dago udalaren gain. Horrenbestez, aldaketa sakonak lortu nahi badira, nahitaezkoa izango da aldaketak lortzea, besteak beste, herriko etxebizitza eta zerbitzuen sektoreetan ere, ahaztu gabe guztion mugikortasun ereduak (oinezkotasuna, bizikleta-bidezko mugikortasuna, garraio kolektiboa, etab.).
1. HERNANIKO ENERGIA JASANGARRIAREN PLANGINTZA: Diagnostikoa eta 2017-2030 Ekintza Plana
Bi atal nagusi biltzen ditu “Hernani Udalerriko Energia Jasangarriaren Plangintza”-k: energia-diagnostikoa eta 2017-2030 eperako ekintza plana.
ENERGIA DIAGNOSTIKOA
Hernaniko energia diagnostikoak energia kontsumoa eta Berotegi Efektuko Gasen (BEG) isuriak aztertzen ditu, sektoreka eta energia-iturrien arabera. Gainera, balio horiek denboran izandako bilakaera ere aztertzen du, aintzat hartuta oinarrizko urteko datuak (2010) eta azken datu erabilgarriak (2015).
Sektorekako azken energia-kontsumoa eta BEG isurketen banaketari buruz, ondorioak hauek dira:
Hernaniko energia plangintzaren esparruak (industriaren sektorea kanpoan uzten du) udalerriko energia-kontsumoaren % 47 inguru hartzen du; horrek, udalerriko energia jatorriko kontsumoen eta berotegi-efektuko emisioen erdian gutxi gorabehera eragiteko gaitasuna ematen dio Planari.
Sektoreen arteko pisu erlatiboa EAEn dutenaren antzerakoa da: etxebizitza sektoreak zerbitzu sektoreak baino %50 bat kontsumo handiagoa du, eta garraio sektoreak hirukoiztu egiten du etxebizitza sektorearena.
Plangintzan barneratutako sektoreei erreparatuta, garraioak du pisurik handiena(%70 inguru, bai kontsumoan eta baita BEGen isurketan ere).
Udalaren kontsumoa –zerbitzuen sektorearen barruan zenbatzen da– planaren esparruko kontsumo osoaren % 1,9 besterik ez da (isurietan ere portzentaia berdina du). Pisu txikiko sektorea izanagatik ere, garrantzitsua da: izaera eredugarriagatik, batetik, eta, bestetik, udal egoitzetan eta argiterian energia-eraginkortasuna hobetzeak ekar dezakeen gastu publikoaren aurrezpenagatik.
EKINTZA PLANA
Ekintza Plana 2017 eta 2030 urteen bitarterako proposatutako neurri sorta. Neurriok ondoko sektoreekin lotuta daude: Etxebizitzak, Zerbitzuak, Udala eta Udalerria (zeinak barne hartzen ditu Etxebizitzak eta Zerbitzuak).
Ekintza Plana 6 ildo nagusitan banatzen da (1. Eskaria murriztea; 2. Energia eraginkortasuna; 3. Energia Berriztagarriak; 4. Mugikortasuna; 5. Hondakinak; 6. Ura), eta, denetara, 85 neurri dira. Bakoitzarentzat definitu dira hainbat alderdi: lehentasuna, egutegia, arduraduna, aldizkotasuna, etab. Areago, neurri bakoitzari lotutako energia aurrezkia eta ekidindako emisioak zehazten dira, aurrekontua eta amortizazio epearekin batera.
Ekintzak helburu jakin batekin diseinatu dira: %40ko BEG emisioen murrizketa lortzea 2030ean, dokumentuaren lehen ataleko inbentarioan jasotako 2010eko erreferentzia balioekiko.
2. HEZKUNTZA ETA SENTIKORTZEA ESKOLEKIN: Euronet 50/50 max proiektua
“Euronet 50/50 max” proiektuak herriko ikastetxeen eta Udalaren arteko elkarlanean du oinarri. Programa horren helburua da eskoletan energia modu arduratsuan kontsumitzea, gaiaren inguruan jantzi eta ohitura egokiak sustatuta. Lortutako aurrezpen ekonomikoaren lehen erdia eskolak erabiliko du; bigarren erdia Udalak eskolan energia hobekuntzak egitera bideratuko du.
2019ko martxoan Fagollagako minizentral hidraulikoa bisita ere antolatu genuen Goienerren eskutik, ekoizpen elektriko berriztagarria bertatik bertara ezagutzeko.
4. ELEKTRIZITATE BERDEA KONTRATATZEA: kontsumitzaileon aukera
Berotegi-efektuko gasen isurketa murrizteko bidean, argindarra kontratatzen dugun kontsumitzaile guztiok bultzada eman diezaiokegu energia berriztagarriari.
Bi aukera nagusi daude: jatorri berriztagarri ziurtagiria duen elektrizitatea kontratatzea edo, oraindik eta hobeto, %100 argindar berriztagarria eskeintzen duen komerzializatzailearekin kontratatzea.
Areago, %100 energia Berdearen merkaturatzailea Ekonomia Sozial eta Solidarioko Sareko kide bada, ziurtatzen duzu, ingurumenarekiko inpaktua minimoa izateaz gain, gizartearekiko inpaktua ere halakoa dela, etekinak ez direlako helburu izango pertsonentzako oinarrizkoa den zerbitzua hau- argindarra- merkaturatzean.
Hernaniko Udalak jatorri berriztagarri ziurtagiridun elektrizitate berdea kontsumitzen du.
5. HERRITARREN EKOIZLE ROLA ENERGIA MERKATUAN: Kontsumitzaile beharrean prosumitzaile
Orain arteko energia-eredua erregai fosilak erretzean oinarritu izan da gehienbat, enpresa gutxi batzuentzat soilik irisgarri den ekoizpen zentralizatuan (azken erabilera puntuetatik hurrun dauden ekoizpen instalazio handietan).
Ematen ari dira, ordea, aldaketak, merkatu deszentralizatu, adimendun eta elkarri lotutakoa garatzeko.
Merkatu berrian, kontsumitzaileek aukera dute energia beren kabuz sortu, biltegiratu, partekatu eta merkatuan saltzeko, zuzenean zein energia-kooperatiba edo komunitate energetiko moduan. Hala ahalbidetzen dute teknologia adimendunek eta araudi berriek. Kontsumitzaileak, nahi badu, utzi dakioke kontsumitzaile huts izateari eta prosumitzaile (alegia, produktore eta, aldi berean, kontsumitzaile) bihur daiteke. Horrela, subjektu aktibo izango da kontsumituko duen energia ekoizteko prozesuan.
Bestela esanda, norbere erabilerarako instalazio berriztagarriak egiteko trabak desagertu dira, eta funtsezkotzat jotzen dira orain, energia-modeloaren trantsizioaren testuinguruan, autokontsumo instalazio banatu horiek.
6. ENERGIAREN UDAL KUDEAKETA. Hernaniko Udalak bere ekipamenduetan eta argiteria publikoan egiten duen kontsumo energetikoaren bilakaerari buruzko informazioa eskaintzen duen webgunea
Udalaren energia-kontsumoa bi atal nagusitan bana daiteke: argiteria publikoa, batetik, eta udal eraikinak eta instalazioak, bestetik. 2019an 2 GWh inguru kontsumitu ziren argiteria publikoan, eta eraikin publikoetan ia 5 GWh kontsumitu ziren. Horiez gain, kontuan hartu behar da udal ibilgailuen kontsumoa.
Argiztapen-koadroen eta eraikinen inbentarioak daude, eta kontsumoen bilakaeraren jarraipena egiten da. Hernaniko Energia Jasangarriaren Planean, zenbait neurri argiteria publikoa eta udal-eraikinetakoa hobetzeari buruzkoak dira. Esku-hartze horien bidez, energia-eskaria murriztu, eraginkortasuna handitu eta energia berriztagarriak txertatu nahi dira.
ARGITERIA PUBLIKOA
Hernaniko argiztapen publikoak 5.000 argi-puntu inguru ditu. Gehienak presio handiko sodio lurrunezkoak dira (VSAP). LED argiak hauek baino eraginkorragoak dira, hau da, energia gutxiago kontsumituz argi kopuru bera hornitzeko gai dira. Gainera, bizitza baliagarri luzeagoa dute. Gaur egun, LEDak udalerriko argi-puntu publikoen %10 inguru dira.
Azken urteotan, argiteria publikoa berritu da zenbait eremutan, erregulazio-soluzioak eta LEDak instalatzea barne, antzinako luminarien ordez: Akarregi poligonoko hainbat gune, Ibaiondoko oinezkoentzako bidea, RENFEren geltokia eta igogailuaren ingurua, Leokatik Portura jaistea, etab.
UDAL ERAIKINAK
Eraikinen, lokalen eta instalazioen instalazioak (batez ere ur-azpiegiturei lotutakoak) ia 100 dira. Oro har, hornidura elektrikoa dute eta, horietan askotan, gas naturala. 2019an, adibidez, gas naturalaren kontsumoa ia 2 GWh-koa izan zen, eta elektrizitatearena, berriz, 2 GWh pasatxokoa. Aipatzekoa da, halaber, kiroldegiko instalazioan erabiltzen den egurrezko ezpala.
Eraikin publikoetan hobekuntzak aurreikusten dira eraikinaren alde pasiboan (fatxada, leihoak, etab.) eta sistema aktiboetan (berokuntza, argiztapena, etab.), autokontsumorako energia berriztagarriak ezartzea (adibidez, plaka fotovoltaikoak), etab.
Bestalde, Udalak Hernaniko Kulturareko Plaza Feministaren eraikina zaharberritu du. Eraldaketa horren ondorioz, eraikin horren energia-kontsumoa ia zero da. Izan ere, passive house estandarra aplikatu zaio eta, hirugarren sektoreko eraikin gisa, aitzindaria da gure inguruan.
Kiroldegia energia gehien kontsumitzen duen udal eraikina da. Igerilekuak handitzearekin batera, instalazio termikoa hobetzeko ere aprobetxatu zen. Horri esker, azpiegitura handiagoa izan arren, energiaren kontsumoa ez zen handitu. Are gehiago, energia-iturri nagusia jasangarriagoa izatea ahalbidetu zen (gas naturalak biomasari utzi zion lekua). Ondoren, jarraipena eta doikuntza batzuk egin dira instalazioaren eraginkortasuna hobetzeko.
Kiroldegiarekin batera, udaletxea eta Biteri Kultur Etxea kontsumo handiko eraikinak dira, eta horietan ere hobekuntza batzuk egitea aurreikusten da. Esku-hartzeekin, onura energetiko eta ekonomikoaz gain, beste abantaila batzuk lortuko dira, hala nola eraikinen kontserbazio hobea, erabiltzailearen osasunerako erosotasun handiagoa eta ingurumenerako emisioen murrizketa. Biteriko eraikin nagusiko leihoak eta barruko argiak ere ordeztuko dira, adibidez. Guztira, egurrezko 58 leiho berri jarriko dira. Argiztapenari dagokionez, besteak beste, liburutegiaren eta ikasgelaren argi-kalitatea hobetuko da. Adibidez, udaletxearen barruko argiak ordeztuko dira, LED argiak eta erregulazio- eta kontrol-sistemak ezarriz.
MOTORIZATU GABEKO MUGIKORTASUNA ETA EMISIO GUTXIKO IBILGAILUAK
Trafikoari lotutako isurketek berotegi-efektu handia dute eta arnasten dugun airearen kalitatea txartzen dute. Udalak ibilgailu elektriko bat eta bi ibilgailu hibrido erosi ditu, udal-flotak atmosferaren kutsaduran duen eragina murrizteko. Era berean, kontuan izan behar da garraio publikoa eta motorizatu gabeko mugikortasuna sustatzeko udal plana.
